Skały I Minerały Dla Dzieci | Skały Sypkie, Lite I Zwięzłe – Przyroda, Klasa Iv – Eduelo.Pl 191 개의 가장 정확한 답변

당신은 주제를 찾고 있습니까 “skały i minerały dla dzieci – Skały sypkie, lite i zwięzłe – Przyroda, Klasa IV – Eduelo.pl“? 다음 카테고리의 웹사이트 th.taphoamini.com 에서 귀하의 모든 질문에 답변해 드립니다: th.taphoamini.com/wiki. 바로 아래에서 답을 찾을 수 있습니다. 작성자 Eduelo – Ucz się wszędzie! 이(가) 작성한 기사에는 조회수 74,422회 및 좋아요 671개 개의 좋아요가 있습니다.

skały i minerały dla dzieci 주제에 대한 동영상 보기

여기에서 이 주제에 대한 비디오를 시청하십시오. 주의 깊게 살펴보고 읽고 있는 내용에 대한 피드백을 제공하세요!

d여기에서 Skały sypkie, lite i zwięzłe – Przyroda, Klasa IV – Eduelo.pl – skały i minerały dla dzieci 주제에 대한 세부정보를 참조하세요

Więcej prezentacji i quizów na: https://www.eduelo.pl/.
Myślisz, że wiesz już, o co w tym chodzi? Rozwiąż quiz na eduelo.pl i zbierz jak najwięcej punktów!
Punkty wymieniaj na gry i śmieszne awatary!
Ucz się wszędzie! Wypróbuj przez 14 lub 30 dni za darmo!
Uzyskaj pełny dostęp do tysięcy pytań i prezentacji zgodnych z podstawą programową oraz nowoczesnym i skutecznym systemem motywacji do nauki. Popraw wyniki i dowiedz się więcej!

skały i minerały dla dzieci 주제에 대한 자세한 내용은 여기를 참조하세요.

Minerały i skały – Zintegrowana Platforma Edukacyjna

Minerały i skały. Szkoła podstawowa. Przyroda. skały skały magmowe skały osadowe minerały skałotwórcze skały przeobrażone minerały skała minerał krajobraz …

+ 자세한 내용은 여기를 클릭하십시오

Source: zpe.gov.pl

Date Published: 1/5/2022

View: 4043

Skały i minerały – Edukator

Minerał (minero z łac. – kopalnia, kruszec ) jest to pierwiastek (np. siarka, złoto) lub związek chemiczny (np. kwarc, kalcyt) jednorodny pod względem cech …

+ 여기에 더 보기

Source: www.edukator.pl

Date Published: 4/8/2022

View: 1936

Skały i minerały | 571074 | sklep Moje Bambino

Zestaw 56 różnych skał i minerałów w drewnianym pudełku • minimalna śr. próbki: 3 cm.Zawartość:1. Kwarc2. Granit3. Łupek ilasty4. Skaleń potasowy5. T…

+ 더 읽기

Source: mojebambino.pl

Date Published: 4/7/2021

View: 7055

Skały i minerały

Minerały tworzące skałę to minerały skałotwórcze. Dzieli się je na: minerały główne – jest ich najwięcej w skale;. minerały poboczne – jest ich mniej …

+ 여기에 표시

Source: www.katowice.eu

Date Published: 2/21/2021

View: 1718

Pomoce dydaktyczne skały i minerały – geografia | Educarium

Tematyczne kolekcje skał, minerałów i skamieniałości umożliwiają wybór aktualnie potrzebnych zestawów. Doskonałe uzupełnienie lekcji, zachęca dzieci do …

+ 여기에 더 보기

Source: sklep.educarium.pl

Date Published: 12/1/2021

View: 561

주제와 관련된 이미지 skały i minerały dla dzieci

주제와 관련된 더 많은 사진을 참조하십시오 Skały sypkie, lite i zwięzłe – Przyroda, Klasa IV – Eduelo.pl. 댓글에서 더 많은 관련 이미지를 보거나 필요한 경우 더 많은 관련 기사를 볼 수 있습니다.

---

주제에 대한 기사 평가 skały i minerały dla dzieci

• Author: Eduelo – Ucz się wszędzie!
• Views: 조회수 74,422회
• Likes: 좋아요 671개
• Date Published: 2018. 11. 15.
• Video Url link: https://www.youtube.com/watch?v=9Cz8XeltTRI

Co to są skały i minerały?

Skały to naturalne zespoły minerałów powstałe w wyniku określonych procesów geologicznych. Stanowią podstawowy składnik litosfery. Minerał to pierwiastek lub związek chemiczny o określonym składzie chemicznym i właściwościach fizycznych powstały wskutek działania procesów geologicznych.

Jak powstają skały i minerały?

Najczęściej skały powstają wskutek krystalizacji magmy (płynnego stopu skalnego znajdującego się we wnętrzu Ziemi); tworzą się wtedy skały magmowe. Ich powstawanie zależy do tempa przebiegu procesu stygnięcia. Podczas powolnego krzepnięcia magmy tworzą się z niej minerały w formie kryształów, np. w granicie.

Jakie są rodzaje skał?

Ze względu na sposób powstania, skały dzielą się na trzy podstawowe grupy: magmowe, osadowe i przeobrażone, czyli metamorficzne. Można spotkać również określenie – skały krystaliczne. Obejmują one skały magmowe i część skał przeobrażonych.

Czy wszystkie skały są twarde klasa 4?

Mówiąc o kimś, że jest twardy jak skała, mamy na myśli, że jest silny, nieugięty, niezłomny. W rzeczywistości oprócz przysłowiowych twardych skał są także inne – miękkie, a nawet sypkie. Skała to nie tylko twardy marmur, ale też miękka glina i sypki piasek.

Jak opisać minerał?

Minerał to pierwiastek albo związek chemiczny, ukształtowany na skutek naturalnych procesów działających na powierzchni lub we wnętrzu Ziemi. Minerał w zwykłych warunkach ma postać kryształu.

Jak rozpoznać skały?

Cechy skał magmowych i metamorficznych

Jeżeli magma zastygała szybko na powierzchni, wówczas powstają drobne, niewidoczne gołym okiem kryształy, a skała ma budowę skrytokrystaliczną (np. bazalt) lub szklistą (obsydian). Poszczególne minerały rozpoznać można dopiero pod mikroskopem polaryzacyjnym.

Co to są skały?

skała, wieloskładnikowy, rzadziej jednoskładnikowy zespół minerałów lub substancji mineralnych (bez gleb i świeżo nagromadzonych substancji mineralnych), powstały w przyrodzie w sposób naturalny i tworzący wyodrębnioną geologicznie jednostkę litosfery Ziemi oraz innych planet, a także księżyców i planetoid.

Ile jest minerałów?

Minerały są składnikami skał i złóż kruszcowych. Dziedziną geologii, która zajmuje się badaniem struktury i własności minerałów ich genezy i występowania jest mineralogia. W przyrodzie występuje około 4 000 minerałów, w skład których wchodzą pierwiastki od wodoru do uranu. Większość minerałów występuje bardzo rzadko.

Co to są skały lite?

Skała lita to taka, w której minerały są silnie zespolone (granit, wapień, bazalt itd.). Ze względu na sposób powstania wyróżniono skały magmowe, osadowe i przeobrażone (metamorficzne).

Z jakich minerałów składają się skały?

Najczęściej minerałami skałotwórczymi są kwarc, skalenie oraz granaty, ale mogą to być inne minerały np. opal, gips, kalcyt czy dolomit. Skały osadowe dzielimy ze względu na sposób, w jaki powstają: Skały okruchowe – dzielą się na luźne i zwięzłe.

Jak tworzą się skały?

Skały osadowe powstają w wyniku sedymentacji, czyli gromadzenia się materiału okruchowego, organicznego lub chemicznego w zbiornikach wodnych lub – rzadziej – w środowisku lądowym. Osady te podlegają następnie procesowi diagenezy, podczas której zmniejsza się odległość pomiędzy poszczególnymi składnikami osadu.

Jakie to są skały luźne?

Skały zwięzłe, na przykład glina i less, są zbudowane z okruchów skalnych i minerałów słabo ze sobą zespolonych;można je rozkruszyć w dłoni. Do skał luźnych zalicza się między innymi piasek i żwir; ich okruchy nie są ze sobą zespolone.

Czym różnią się od siebie skały lite zwięźle i luźne?

Skały zwięzłe różnią się tym, że są słabo ze sobą zespolone, skały luźne różnią się tym, że w ogóle nie są ze sobą zespolone, a skały lite różnią się tym, że bardzo mocno do siebie przylegają.

Co nie jest minerałem?

Do minerałów nie zalicza się mineraloidów – substancji bezpostaciowych o jednorodnej strukturze chemicznej, powstałych w wyniku zniszczenia struktury krystalicznej minerału pod wpływem promieniowania oraz rtęci. Za minerał nie jest też uznawana ropa naftowa i jej niekrystaliczne pochodne.

Jakie są skały w Polsce?

Ważnym budulcem polskich gór są również twarde skały metamorficzne – marmur, gnejs. Zaś skały magmowe w Polsce w postaci granitu oraz bazaltu budują masywy w Sudetach. Polska obfituje także w bogate złoża węgla kamiennego, brunatnego oraz w złoża soli kamiennej.

Co to jest skała?

Skała – naturalnie powstały zespół minerałów. W geologii do skał zalicza się także naturalnie powstałe osady nieskonsolidowane, z wyjątkiem gleb. Skały występują w skorupie ziemskiej, a także na innych planetach.

Co to za skała?

Skała – jest to zespół minerałów (osobników jednego minerału lub różnych minerałów) ukształtowany w wyniku naturalnego procesu geologicznego bądź kosmologicznego (bez udziału człowieka).

Jak rozpoznać co to za minerał?

Kamienie o niskiej twardości w skali Mohsa (1 i 2) można zarysować paznokciem, z kolei minerały, które mają twardość do 3 w skali, można z pewnością zarysować miedzianym drutem. Kryształy o wartościach 4 i 5 z łatwością porysujesz stalowym ostrzem.

Ile jest minerałów?

Minerały są składnikami skał i złóż kruszcowych. Dziedziną geologii, która zajmuje się badaniem struktury i własności minerałów ich genezy i występowania jest mineralogia. W przyrodzie występuje około 4 000 minerałów, w skład których wchodzą pierwiastki od wodoru do uranu. Większość minerałów występuje bardzo rzadko.

Skały i minerały

Skały i minerały

Skały to naturalne zespoły minerałów powstałe w wyniku określonych procesów geologicznych. Stanowią podstawowy składnik litosfery. Minerał to pierwiastek lub związek chemiczny o określonym składzie chemicznym i właściwościach fizycznych powstały wskutek działania procesów geologicznych. Minerały tworzące skałę to minerały skałotwórcze. Dzieli się je na:

minerały główne – jest ich najwięcej w skale;

minerały poboczne – jest ich mniej;

minerały akcesoryczne – występują w skale w niewielkich ilościach.

Część minerałów jest pierwiastkami np.: diament i grafit, złoto, srebro. Minerały mają różną odporność na czynniki fizyczne i chemiczne. Twardość minerału określa się porównując ją do twardości minerałów wzorcowych zestawionych w tzw. skali Mohsa:

1. talk;

2. gips;

3. kalcyt;

4. fluoryt;

5. apatyt;

6. ortoklaz;

7. kwarc;

8. topaz;

9. korund;

10. diament.

Skały dzielimy ze względu na sposób powstawania na:

magmowe; osadowe; metamorficzne

Skały magmowe powstają w wyniku zastygania lub lawy. Dzieli się je na plutoniczne i wulkaniczne. Skały magmowe plutoniczne (głębinowe) powstają w wyniku zastygania magmy wewnątrz skorupy ziemskiej. Ponieważ zastyganie następuje powoli w skałach tych wykształcają się kryształy minerałów. Skały wulkaniczne (wylewne) powstają na skutek zastygania lawy, po jej wydostaniu się na powierzchnię ziemi. O skałach mówi się skrytokrystaliczne, gdyż w szybko zastygającej lawie nie zdążają wykształcić się kryształy. Jeżeli proces zastygania zaczął się w głębi ziemi i na skutek erupcji zakończył się na powierzchni mówi się o skałach magmowych o strukturze porfirowej. Minerały, które wykrystalizowały pod powierzchnią są zatopione w skrytokrystalicznej masie zastygłej na powierzchni. Jeżeli w zastygłą skałę wcisnęła się płynna magma lub lawa i zastygła to tworzy się skała magmowa żyłowa. Ze względu na skład chemiczny skały magmowe dzieli się na kwaśne, obojętne i zasadowe. Najpopularniejsze skały magmowe i ich podział przedstawiony jest w tabeli;

Odczyn Skały plutoniczne wulkaniczne żyłowe kwaśne kwarcolit granit riolit kwarcolit aplit pegmatyt objętne tonalit sit dioryt porfiry lamprofiry zasadowe gabro anortozyt perydotyt bazalt diabaz pikryt

Skały osadowe powstają na skutek nagromadzenia i osadzenia osadów organicznych i mineralnych. Dzieli się je na:

okruchowe;

organiczne;

chemiczne.

Skały okruchowe powstają w wyniku rozdrobnienia i ewentualnego scementowania innych skał (magmowych, metamorficznych oraz innych osadowych). Do skał okruchowych zalicza się skały luźne (gruz, żwir, piasek) jak i zwięzłe (zlepieńce, brekcje, piaskowce)

Skały osadowe pochodzenia organicznego powstają ze szczątków organizmów żywych (roślinnych i zwierzęcych). Pierwsze powstają wskutek nagromadzenia w środowisku bagiennym materiału roślinnego i przekształceniu go w procesie uwęglania (węgiel kamienny, węgiel brunatny, antracyt, torf, ropa naftowa). Skały pochodzenia zwierzęcego powstają z nagromadzenia szkieletów organizmów morskich (wapienie, kreda wapienna, margle, dolomity). Skały osadowe pochodzenia chemicznego to sól sodowa i potasowa, gips oraz anhydryt. Powstaje na skutek wytrącania się związków chemicznych w zbiornikach wodnych.

Skały metamorficzne powstają z przeobrażenia skał magmowych, osadowych i innych metamorficznych pod wpływem działania wysokiej temperatury i/lub wysokiego ciśnienia. Zmienia się skład mineralny i wygląd skały, skład chemiczny pozostaje natomiast nie zmieniony. Do skał metamorficznych zalicza się:

gnejsy – powstają ze skał magmowych, głównie granitów i sjenitów;

łupki krystaliczne – powstają ze skał osadowych;

fyllity – powstają ze skał ilastych;

serpentynity – powstają z zasadowych skał magmowych;

marmury – powstają z wapieni;

kwarcyty – powstają z piaskowców.

Skały mają duże znaczenie gospodarcze:

Edukator

Dla wygody użytkowników ta strona używa plików cookie zgodnie z Polityką Prywatności . Jeśli z niej korzystasz, wyrażasz zgodę na używanie cookie zgodnie z ustawieniami przeglądarki.

Zrozumieć Ziemię

GŁÓWNE RODZAJE SKAŁ I SUROWCE MINERALNE POLSKI Ze względu na sposób powstania, skały dzielą się na trzy podstawowe grupy: magmowe, osadowe i przeobrażone, czyli metamorficzne. Można spotkać również określenie – skały krystaliczne. Obejmują one skały magmowe i część skał przeobrażonych. SKAŁY MAGMOWE Skały magmowe głębinowe Skały magmowe żyłowe Skały magmowe wylewne SKAŁY OSADOWE Skały osadowe okruchowe Skały osadowe wulkaniczne (piroklastyczne) Skały osadowe pochodzenia organicznego Skały osadowe pochodzenia chemicznego SKAŁY METAMORFICZNE SKAŁY MAGMOWE Są to skały tworzące się z zastygającej magmy. W zależności od tego, gdzie dochodziło do krzepnięcia magmy, wyróżniamy skały magmowe głębinowe, żyłowe i wylewne. Skały głębinowe powstawały głęboko pod powierzchnią Ziemi, żyłowe – w pęknięciach skorupy ziemskiej a wylewne – na powierzchni Ziemi. Jeżeli magma stygła wolno w głębi Ziemi, wówczas minerały wchodzące w jej skład (kwarc, skalenie, mika i in.) krystalizowały pomału i osiągały duże rozmiary. Minerały te widoczne są gołym okiem (makroskopowo) w skale. W skałach wylewnych, które zastygały szybko, nie widać makroskopowo poszczególnych minerałów. Rozpoznać je można dopiero pod mikroskopem polaryzacyjnym. Skały magmowe głębinowe Najpowszechniejszą skałą jest granit. Budują go trzy podstawowe minerały skałotwórcze: kwarc, skalenie i mika. W Polsce granity występują w Sudetach (kamieniołomy w Strzelinie i Strzegomiu) oraz w Tatrach. Ich powstanie związane jest z orogenezą waryscyjską (tzw. waryscyjską cykl magmowy). Ze względu na dużą twardość, odporność i wysoki poler granit jest wykorzystywany w drogownictwie na kostkę brukową, płyty, schody oraz w budownictwie, jako okładzina elewacyjna budynków, a także płyty, schody i blaty wewnątrz budynków. Jest powszechnie stosowany do wyrobu płyt nagrobkowych. Granity możemy obserwować w punkcie wycieczkowym WPN 3.2.

Przykłady innych skał: gabro, sjenit, dioryt, perydotyt. Skały magmowe żyłowe Najczęściej spotykaną skała jest pegmatyt, tworzący żyły w innych skałach, głównie magmowych. Budują go głównie skalenie, które mogą osiągać olbrzymie rozmiary, dochodzące nawet do 16 metrów długości. W Polsce pegmatyty spotkać można w Tatrach i Sudetach. Ze względu na swą dekoracyjność pegmatyty wykorzystywane są do produkcji płyt, mających zastosowanie w budownictwie. Przykłady innych skał: lamprofir, diabaz. Skały magmowe wylewne Pospolicie występującą skałą jest bazalt. Stanowi on wylewny odpowiednik gabra. Budują go pirokseny i plagioklazy. W czasie stygnięcia lawy (czyli magmy, która wydostała się na powierzchnię Ziemi) może dojść do powstania słupów bazaltowych w kształcie sześciokątnych graniastosłupów, osiągających wysokość kilkudziesięciu metrów, nazywanych potocznie organami (np. organy wielisławskie). W Polsce bazalty występują w Sudetach i monoklinie przedsudeckiej. Powstanie tych bazaltów związane jest z orogenezą alpejską. Bazalt ma zastosowanie głównie w drogownictwie.

Przykłady innych skał: trachybazalt (dawna nazwa melafir) (S 2.1.1), ryolit (dawna nazwa porfir) (S 2.1; WPN 3.2). SKAŁY OSADOWE Skały te, ze względu na swą genezę, dzielą się na: okruchowe, piroklastyczne, pochodzenia chemicznego i pochodzenia organicznego. Skały osadowe okruchowe Powstały z nagromadzenia na powierzchni Ziemi minerałów lub okruchów pochodzących ze starszych skał. Wyróżniane są skały luźne (sypkie) i zwięzłe (gdzie poszczególne ziarna związane są spoiwem). Istotna rolę w powstaniu tej grupy skał mają procesy transportu i sortowania przez wodę, lód oraz przemieszczania pod wpływem grawitacji.< br /> Cechy które określają nam wygląd okruchów i ziaren w skałach nazywamy cechami strukturalnymi. Jedną z takich cech jest frakcja osadu.

Frakcja jest to średnica rozmiaru materiału okruchowego z którego zbudowana jest osad lub skała. Klucz do rozróżnienia frakcji przedstawia tabela (Tab. 4.1). Tab. 4.1. Frakcja (uziarnienie) osadu Inne cechy strukturalne okruchów oraz ziaren to: stopień obtoczenia (dostarcza informacji o warunkach i przebiegu sedymentacji oraz transportu), charakter powierzchni ziaren – dzięki ich obserwacji możemy wnioskować o przebiegu transportu np. na powierzchni głazów narzutowych można zaobserwować rysy powstałe podczas tarcia w czasie transportu przez lądolód, a błyszczące ziarna piasku świadczą o transporcie w środowisku wodnym a matowe o transporcie przez wiatr (eolicznym). Najpospolitszą skałą jest piaskowiec zbudowany z ziaren piasku, najczęściej kwarcowego (rzadziej wapiennego lub wulkanicznego), spojonych różnego rodzaju spoiwem (krzemionkowym, wapiennym, żelazistym czy ilastym). Do nagromadzenia się piasku, który w późniejszym procesie lityfikacji, staje się piaskowcem, dochodzi w różnych środowiskach: rzecznych, deltowych, morskich przybrzeżnych, pustynnych lub ukształtowanych przez lądolód. Dlatego też geneza piaskowców jest bardzo zróżnicowana. Aby określić czy mamy do czynienia z piaskowcem rzecznym, morskim czy wydmowym, należy przeprowadzić analizę sedymentacyjną. Oparta jest ona na badaniu struktur sedymentacyjnych skały. Inne typy warstwowań tworzą się w osadzie rzecznym a inne w osadzie pustynnym, gdzie dochodziło do migracji wydm. Ważnym elementem analizy sedymentacyjnej jest obserwacja cykliczności, czyli powtarzania się następstwa struktur sedymentacyjnych. W Polsce piaskowce występują w Górach Świętokrzyskich. Spotykamy tu piaskowce różnego wieku. Najstarsze, kambryjskie piaskowce kwarcytowe (nieprawidłowo nazywane kwarcytami, ponieważ nie są skałą metamorficzną) budują Pasmo Łysogórskie i Pasmo Jeleniowskie. Oglądać je można w gołoborzach na Świętym Krzyżu, Łysicy i Szczytniaku (GŚ 2.3). Jest to skała twarda, odporna na wietrzenie. Nieco młodsze są piaskowce ordowickie, zwane „ortidowymi”, ze względu na liczne występujące w nich skamieniałości ramienionogów z rodzaju Orthis. Następne, w kolejności stratygraficznej, są piaskowce dolnodewońskie, z charakterystycznymi piaskowcami plakodermowymi. Jest to nazwa myląca, gdyż piaskowce te zawierają liczne szczątki ryb ostrakodermowych a nie plakodermowych. Wymienić należy także piaskowce dolnotriasowe, wyróżniające się czerwoną barwą (tzw. piaskowce tumlińskie) oraz piaskowce dolnojurajskie, koloru białego lub kremowego (piaskowce szydłowieckie). Piaskowce dolnotriasowe zobaczymy w punktach wycieczkowych GŚ 5.1, 6.2 i 6.3, natomiast piaskowce dolnojurajskie – w punktach GŚ 5.2 i 6.4. Poza Górami Świętokrzyskimi piaskowce występują w Sudetach (S 1.2.1), Beskidach i Tatrach. Piaskowce są powszechnie wykorzystywane w budownictwie. Przykłady innych skał: piaski, żwiry, zlepieńce, mułowce, iłowce oraz łupki powstałe z iłów. Zlepieńce spotkamy w punkcie wycieczkowym GŚ 3.2, a łupki mułowcowe i iłowcowe – np. w punktach GŚ 1.1, 1.4, 2.1. Skały osadowe wulkaniczne (piroklastyczne) Przykładem jest tuf. Buduje go scementowany pył wulkaniczny. W Polsce występuje rzadko. Najbardziej znane są tufy w okolicach Krakowa (tzw. tufy filipowickie) i w Sudetach (S 2.1.1), związane z wulkanizmem waryscyjskim. Skały osadowe pochodzenia organicznego Najpospolitszą skałą osadową pochodzenia organicznego jest wapień. Wapień należy do skał węglanowych. Buduje go minerał kalcyt, będący węglanem wapnia (CaCO3). Wszystkie wapienie powstałe w morzu uznaje się ogólnie za organogeniczne (powstałe ze szczątków dawnych organizmów), pomimo, że część zawartego w nich węglanu wapnia powstała także w wyniku procesów chemicznych. Wapienie organogeniczne powstawały z organizmów o wapiennych skorupach lub szkieletach. Wyróżniamy zatem wapienie rafowe, wapienie krynoidowe (zbudowane utworzone z elementów szkieletowych liliowców, noszących łacińską nazwę Crinoidea) czy wapienie numulitowe, utworzone z muszli otwornic. Jeżeli w wapieniu występuje bardzo dużo skorup, nazywamy go wówczas muszlowcem. Na ogół spotykamy jednak wapienie utworzone z bardzo rozdrobnionego, nie widocznego makroskopowo, materiału organicznego. Są to wapienie pelityczne. Ziarnistą odmianą są wapienie oolitowe, zbudowane z wapiennego piasku. Większość wapieni powstała w płytkich, ciepłych morzach szelfowych, sprzyjających bujnemu rozwojowi życia organicznego. Wapienie spotykamy w różnych regionach Polski: Górach Świętokrzyskich, Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, Lubelszczyźnie i Roztoczu, Opolszczyźnie, Tatrach, Pieninach iw Sudetach. Mają one różny wiek i różną genezę. Najbardziej znane są dewońskie wapienie Gór Świętokrzyskich (GŚ 1.1-1.4, 2.4, 3.4) i rejonu Krakowa oraz środkowotriasowe wapienie Śląska Opolskiego, jurajskie wapienie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej (JKC 2.1-4.3) i triasowo-jurajskie wapienie Pienin. Wapienie są wykorzystywane w budownictwie. Ich dekoracyjne odmiany, występują pod techniczną nazwą „marmurów” (np. „marmury świętokrzyskie”, GŚ 3.2-3.4), co może być mylące, ponieważ nie są to skały przeobrażone. Ponadto wapienie są podstawowym surowcem do produkcji cementu i wapna. Przykłady innych skał węglanowych: dolomit (GŚ 5.1 i 6.3), margiel, kreda, opoka. Odróżnienie makroskopowe („gołym okiem”) wapienia i dolomitu jest trudne. W tym celu należy na powierzchnię skały dać kroplę 3% roztworu kwasu solnego (HCl). W przypadku wapienia skała będzie „burzyć” na skutek uwalniania się dwutlenku węgla CO2 [CaCO3 + 2HCl = CaCl2 + H2O + CO2], natomiast w przypadku dolomitu reakcji „burzenia” nie będzie. Ważną skałą pochodzenia organicznego jest węgiel kamienny. Powstał on z nagromadzenia szczątków roślin drzewiastych. Najbardziej znane są węgle karbońskie. Wśród roślin tego okresu dominowały widłaki, skrzypy, paprocie i kordaity. Proces tworzenia się węgla, czyli uwęglenia, był długotrwały i odbywał się bez dostępu powietrza. Zachodził on w stopniowo obniżających się obszarach bagiennych, okresowo zalewanych przez wody lądowe lub morskie. W Polsce węgiel kamienny występuje na obszarze Górnego Śląska (JKC 1.1), Dolnego Śląska i Lubelszczyzny. Inne skały osadowe pochodzenia organicznego: węgiel brunatny, ropa naftowa, wosk ziemny, łupki bitumiczne, łupki palne. Większość z nich to surowce energetyczne. Do surowców tych należy także torf (S 2.4, WPN 2.1). Stanowi on produkt procesu torfienia polegającego na biochemicznych i strukturalnych przemianach obumarłych szczątków roślinności bagiennej. W składzie torfu obecne są: kwasy huminowe i ich związki, celuloza, hemiceluloza, lignina, bituminy. W swoim składzie torf zawiera duże ilości węgla około 60% i azotu, a także substancje mineralne: krzemionka, żelazo, fosfor, wapń i inne. Oprócz w/w składników w skład tej skały wchodzi znaczna ilość wody – do 86-95%. w świeżo wydobytym torfie. Podobnie jak węgiel kamienny torf jest surowcem energetycznym, dawniej eksploatowanym w celach opałowych. Obecnie stosowany jest w przemyśle farmaceutycznym i ogrodnictwie. Należy jednak pamiętać, że kopanie torfu na dużą skalę wiąże się również z odwodnieniem środowiska – procesem często trudnym do odwrócenia. W Polsce istnieje szereg aktów prawnych, które mają za zadanie ochronę m.in. terenów torfowisk i siedlisk roślinnych. Wydobywanie torfu do celów energetycznych jest obecnie zabronione. Torf powstaje na torfowisku. Jest to teren stale podmokły, o trudnoprzepuszczalnym podłożu, pokryty zbiorowiskami roślin bagiennych i bagienno-łąkowych. Na torfowisku dochodzi do akumulacji osadów organicznych i tworzenia się grubych warstw torfu. Torfowisko przyrasta średnio o 1 mm w ciągu roku. Torfowiska wpływają dodatnio na bilans wodny magazynując i regulując odpływ wody. Są naturalnym “archiwum” historii zmian roślinności oraz siedliskiem życia rzadkich gatunków roślin i zwierząt, często o charakterze reliktowym, dlatego też często obejmowane są formami ochrony. Torfowiska choćby stanowią ważny element krajobrazu. W zależności od relacji pomiędzy rzeźbą terenu a stosunkami wodnymi wyróżniane są typy torfowisk: niskich, przejściowych i wysokich. Torfowiska niskie powstają głównie w dolinach rzecznych, gdzie przepływają lub stagnują wody bogate w substancje odżywcze i charakteryzują się bogatą roślinnością (WPN 2.1). Torfowiska wysokie tworzą się w bezodpływowych zagłębieniach terenu. Są zasilane przez wody opadowe, silnie kwaśne i ubogie florystycznie (S 2.40). Torfowiska przejściowe mają pośredni charakter. Skały osadowe pochodzenia chemicznego Skały te powstają w warunkach klimatu gorącego i suchego, na skutek wyparowania wód z mórz oraz jezior. W miarę parowania, dochodzi do zagęszczenia (koncentracji) roztworu i zaczynają z niego wytrącać się różne minerały, m. in. halitu, czyli chlorku sodu (NaCl), będącego głównym składnikiem soli kamiennej oraz siarczanu wapnia (CaSO4) budującego gips. Do powstania dużych złóż soli kamiennej, na obecnym obszarze Polski, dochodziło w późnym permie (cechsztynie) oraz w neogenie (miocenie). Sole cechsztyńskie tworzyły się rozległym basenie obejmującym Polskę północno-zachodnią. Wydobywane są one w rejonie Inowrocławia, Kłodawy i Wapna. Sole mioceńskie powstały w zbiorniku wypełniającym zapadlisko przedkarpackie. Eksploatowane są one w Wieliczce i Bochni. Gipsy wieku mioceńskiego występują na obszarze niecki nidziańskiej, na południe od Gór Świętokrzyskich oraz w okolicy Krakowa.

Przykłady innych skał: anhydryt, siarka (jedyne złoże w Polsce znajduje się koło Tarnobrzegu), fosforyt, baryt, fluoryt (S 1.2.4, S 1.2.5). SKAŁY METAMORFICZNE Skały te powstały w wyniku przeobrażenia, czyli metamorfozy, skał magmowych i osadowych, w warunkach olbrzymich ciśnień lub/i wysokiej temperatury. Do przemian takich dochodzi, gdy skały, na skutek ruchów tektonicznych, dostaną się w głąb Ziemi lub gdy skały zetkną się z magmą albo lawą wulkaniczną. Najpowszechniejszymi skałami metamorficznymi są: gnejs, który powstał z przeobrażenia granitu (S 1.1, S 1.2.2, S 1.2.4, S 1.2.5), kwarcyt powstały z piaskowca oraz marmur (wapień krystaliczny), będący przeobrażoną skałą węglanową. W Polsce gnejsy występują głownie w Sudetach (punkty wycieczkowe S 1.1, S 2.2) i Tatrach, kwarcyty – w Sudetach i na monoklinie przedsudeckiej, marmury w Sudetach (marmury „Marianna”, S 1.2.5). Innym przykładem skały metamorficznej są łupki łyszczykowe (S 1.2.4).Ciekawą skałą przeobrażoną tektonicznie jest tzw. blastomylonit powstały z granitu w wyniku pokruszenia pierwotnych minerałów i ich wtórnej krystalizacji (S 1.3.2). Wśród rzadziej występujących skał przeobrażonych wymienić można skarny i serpentynity (S 1.3.1) Przedstawione powyżej skały stanowią surowce mineralne mające zastosowanie w gospodarce. Ze względu na wykorzystanie surowce mineralne dzielą się na:

mineralne surowce energetyczne (węgiel kamienny; węgiel brunatny; bituminy: ropa naftowa, gaz ziemny, asfalt, wosk ziemny, łupki bitumiczne; torf),

rudy metali (rudy metali żelaznych: żelazo, mangan, chrom, nikiel, kobalt, wolfram, wanad, molibden; rudy metali kolorowych: miedź, cynk, cyna, ołów, arsen, rtęć; metale szlachetne: złoto, srebro, platyna; rudy metali lekkich: glin, magnez),

surowce chemiczne (siarka, gips, fosforyty, sól kamienna, sól potasowa),

surowce skalne (surowce budowlane: granit, sjenity, bazalt, trachybazalt (melafir), ryolit (porfir), piaskowiec, wapień, marmur, żwir, piasek, głazy narzutowe; surowce ceramiczne: ił, glina, kaolin; surowce ogniotrwałe: glinka ogniotrwała, azbest),

surowce stosowane do celów specjalnych (np. ochra, malachit, śmietana hematytowa – naturalne barwniki; diament, korund – materiały ścierne; szpat islandzki – przyrządy optyczne; kamienie szlachetne i kamienie półszlachetne – jubilerstwo),

pierwiastki promieniotwórcze (rudy uranu). Pytania i polecenia:

Jaka jest różnica miedzy minerałem a skałą?

Wymień etapy powstawania węgla kamiennego. Dyskusja:

Jakie surowce odchodzą w przeszłość i dlaczego, a jakie mają przyszłość – uzasadnij (wykorzystaj przykład azbestu).

Przyszłość polskich surowców energetycznych.

Równowaga ekologiczna i ochrona klimatu a paliwa kopalne.

Porównanie osadów rzek współczesnych i kopalnych. Piaski i muły przechodzą po milionach lat w piaskowce i mułowce. Karta pracy: L 4. 1. Karta ćwiczeń 4.1

Konkurs Nasza Ziemia

Więcej…

Zintegrowana Platforma Edukacyjna

Mówiąc o kimś, że jest twardy jak skała, mamy na myśli, że jest silny, nieugięty, niezłomny. W rzeczywistości oprócz przysłowiowych twardych skał są także inne – miękkie, a nawet sypkie. Skała to nie tylko twardy marmur, ale też miękka glina i sypki piasek.

Już wiesz że w twoim otoczeniu występują kamienie o rozmaitym wyglądzie.

Nauczysz się nazywać i rozpoznawać niektóre skały;

określać właściwości wybranych skał;

wymieniać skały występujące w Polsce.

ii7AH4XJdf_d5e173

1. Minerały i skały

Kiedy rozejrzysz się dookoła, możesz zobaczyć różne kamienie – to nic innego jak fragmenty skał. SkałyskałaSkały to skupisko jednego lub kilku minerałówminerałminerałów, czyli substancji o charakterystycznych właściwościach i określonym składzie. Niektóre ze skał tworzą się na skutek stygnięcia gorącej, płynnej substancji z głębin Ziemi. Są to skały magmoweskały magmoweskały magmowe. Skały osadoweskały osadoweSkały osadowe powstają w wyniku nagromadzenia się okruchów innych skał, a także szczątków organizmów żywych. Natomiast skały przeobrażoneskały przeobrażoneskały przeobrażone powstają ze skał już istniejących, które w wyniku rozmaitych procesów zachodzących we wnętrzu Ziemi (np. pod wpływem temperatury i wysokiego ciśnienia) zmieniają swoje właściwości.

RdGBibco7a5yo 1 Fotografia prezentuje bryłkę przezroczystego minerału, kryształu górskiego Kryształ górski to bezbarwna odmiana minerału zwanego kwarcem. Z kryształów kwarcu złożony jest na przykład piasek

R1ed3XLg3nMJz 1 Schemat prezentuje podział skał ze względu na pochodzenie: skały magmowe, np.: granit, bazalt, skały osadowe, np.: piasek, piaskowiec, węgiel kamienny, wapień, skały przeobrażone, np.: gnejs, marmur. Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.

Skały można podzielić także ze względu na to, jak ściśle przylegają do siebie ziarna minerałów. Jeśli ziarna minerałów są luźne (jak w przypadku piasku czy żwiru), to mamy do czynienia ze skałami luźnymi. Skały lite natomiast to takie, które można pokruszyć wyłącznie za pomocą narzędzi. Ziarna minerałów są w nich silnie spojone, czyli silnie do siebie przylegają.

W życiu codziennym często mamy kontakt z materiałami sztucznie wytworzonymi przez człowieka, w związku z czym nie są one naturalnymi skupiskami minerałów i nie mogą być nazywane skałami. Należą do nich beton, cegły lub kreda szkolna.

Ciekawostka Sól kuchenna także jest skałą. Często wydobywa się ją w kopalniach, podobnie jak węgiel. Złoża soli powstały na skutek szybkiego odparowania wody z niewielkiego, mocno zasolonego zbiornika wodnego, np. zatoki morskiej.

ii7AH4XJdf_d5e225

2. Skały w Polsce

W poszczególnych rejonach naszego kraju na powierzchni ziemi napotykamy różne skały. Na północy i w środkowej części Polski występują głównie skały luźne. Przeważnie zalegają tutaj piasek i glina. Na wyżynach często spotykane są wapienie. Są to skały łatwo ulegające niszczeniu na skutek działania wody i wiatru. Dlatego krajobraz miejsc obfitujących w wapienie jest bardzo urozmaicony: możemy tam zaobserwować na przykład grzyby skalne oraz jaskinie. Na wyżynach spotykane są też łupki i piaskowce. Góry utworzone są z odpornych, twardych skał, takich jak granit, marmur, gnejs i bazalt.

Przejdź do poprzedniej ilustracji Przejdź do następnej ilustracji ReMZAI17ojNwf 1 Galeria prezentuje dwie skały magmowe. Fotografia prezentuje granit składający się z białych, czerwonych i czarnych minerałów. Granit jest bardzo twardą skałą powstałą z gorącego materiału krzepnącego głęboko pod powierzchnią ziemi. Można go rozpoznać po charakterystycznych ziarnach. Wykorzystuje się go w budownictwie R1JVT4iFsNcJl 1 Fotografia prezentuje bazalt jednolitego czarnego koloru. Bazalt powstał z lawy zastygającej na powierzchni ziemi. Jest on prawie czarny, a ziarna minerałów są tak drobne, że trudno je wyróżnić

Przejdź do poprzedniej ilustracji Przejdź do następnej ilustracji RjeKoMkKfhJfo 1 Galeria prezentuje siedem rodzajów skał osadowych. Pierwsza fotografia, to biały wapień z odciskiem muszli amonita. Wapienie powstają w wyniku nagromadzenia się osadów wapiennych, np. szczątków organizmów morskich o wapiennych muszlach. Często można znaleźć na nich odciski dawno żyjących zwierząt Riuqs4UxFwi79 1 Druga fotografia prezentuje sypki piasek. Piasek składa się z milionów drobnych ziarenek minerałów; najczęściej ma żółty kolor RWmM8Z7Yuc3Hv 1 Trzecia fotografia prezentuje żwir. Żwir składa się z zaokrąglonych kamyczków różnej wielkości Rg3hjGQCMSqay 1 Czwarta fotografia prezentuje żółto-szary piaskowiec. Piaskowiec powstaje w wyniku połączenia się ziaren piasku. Pod lupą można nawet dostrzec pojedyncze ziarenka R1LtAx4pjZQss 1 Piata fotografia, to brązowa glina. Glina jest plastyczną skałą złożoną z drobnych okruchów; po wysuszeniu rozpada się w pył, zaś po dodaniu wody zaczyna się lepić jak plastelina i nadaje się na przykład do robienia garnków R1Lz4EUvplYHs 1 Szósta fotografia prezentuje czarną bryłkę węgla kamiennego. Węgiel kamienny powstał ze szczątków roślin, głównie pni drzew; ma czarną barwę oraz przyćmiony połysk R13snQSUtUuSd 1 Siódma fotografia prezentuje brunatną bryłkę węgla brunatnego. Węgiel brunatny również powstaje ze szczątków roślin; ma brązową barwę, a wyglądem przypomina bardziej kawałki twardego pnia niż skałę

Przejdź do poprzedniej ilustracji Przejdź do następnej ilustracji R3KV2IeaKR4Jw 1 Galeria prezentuje trzy skały przeobrażone. Pierwsza fotografia, to składający się z jasnych i ciemnych smug marmur. Marmur powstał z wapienia, który został poddany wysokiemu ciśnieniu i temperaturze w głębi Ziemi. Marmury przyjmują najróżniejsze barwy – od białej przez różową i zieloną aż do czarnej RCNFcWtHtNG3c 1 Druga fotografia, to składający się z brązowo – biało – czarnych smug, gnejs. Gnejsy powstają w podobnych warunkach jak marmur, ale z granitu. Różnią się od granitu równym ułożeniem ziaren ROxHt0bUMdlbY 1 Trzecia fotografia, to szary łupek. Łupki mają rozmaity skład i pochodzenie. Łączy je wygląd – wyraźnie widać w nich kolejne płytki, które stosunkowo łatwo od siebie oddzielić

ii7AH4XJdf_d5e271

3. Skały bogactwem Polski

Skały wykorzystujemy na rozmaite sposoby. W Polsce występują na przykład bogate złoża węgla kamiennego i brunatnego. Spalanie ich dostarcza ciepła oraz służy do wytwarzania energii elektrycznej. Węgiel stosuje się także w produkcji lekarstw i substancji używanych w przemyśle chemicznym. Bogate są również polskie złoża soli kamiennej, głównie w środkowej i północno‑zachodniej części kraju. Ponadto Polska ma ogromne zasoby granitów, wapieni i piasku używanych w budownictwie.

W Polsce występują też niewielkie ilości minerałów cennych i poszukiwanych. Na terenie naszego kraju wydobywa się na przykład krzemień pasiasty – skałę występującą wyłącznie w Polsce. Już niemal 6000 lat temu w tym miejscu wydobywano krzemień służący wówczas do wyrobu narzędzi. Warto wiedzieć, że w Krzemionkach Opatowskich, gdzie wydobywano tę skałę, znajduje się jedna z najstarszych kopalni na świecie – obecnie jest ona otwarta dla turystów.

RRnDrpwKHb6Tp 1 Fotografia prezentuje fragment skały składającej się z jasnych i ciemnych smug ułożonych w warstwy. Krzemień pasiasty wyróżnia się występowaniem jasnych i ciemnych smug ułożonych w warstwy

Ciekawostka Na wybrzeżach Bałtyku w obwodzie kaliningradzkim występują najbogatsze na świecie złoża bursztynu. Wygląda on na skałę, jednak w rzeczywistości jest to skamieniała żywica drzew iglastych. Bursztyny są cenione na całym świecie ze względu na swoje piękno i widoczne w niektórych kamieniach okazy małych zwierząt lub fragmentów roślin. RFSNQZ6M6ZsXD 1 Fotografia prezentuje kilka kawałków modowo-żółtego bursztynu z zachowanym w środku ciałem owada. Bursztyn z zachowanym ciałem owada

ii7AH4XJdf_d5e316

Podsumowanie

Minerały są podstawowymi składnikami skał.

Skały są naturalnym skupiskiem minerałów.

Skały ze względu na sposób powstawania dzielimy na magmowe (np. granit), osadowe (np. wapień) i przeobrażone (np. marmur).

Najczęściej spotykane skały w Polsce to piasek, glina, wapień, piaskowce, łupki, granit.

Praca domowa Polecenie 1.1 Dokładnie przyjrzyj się swojemu otoczeniu. Nazwij skały, jakie możesz napotkać niedaleko swojego miejsca zamieszkania. Uwzględnij skały na powierzchni ziemi, materiały budowlane, przedmioty ozdobne, bruki i krawężniki, ściany budynków, pomniki, a także biżuterię.

Zobacz także

Rzeźbiarze krajobrazuiDjrB2gqYXRzeźbiarze krajobrazu

ii7AH4XJdf_d5e388

Słowniczek

minerał minerał substancja o określonym składzie chemicznym budująca skały

skała skała naturalne skupisko jednego lub wielu minerałów

skały magmowe skały magmowe skały powstające w wyniku krzepnięcia płynnej substancji z wnętrza Ziemi, np. granit

skały osadowe skały osadowe skały zbudowane z okruchów innych skał, ze szczątków obumarłych roślin i zwierząt lub w wyniku wytrącenia związków z roztworu wodnego

skały przeobrażone skały przeobrażone skały powstające we wnętrzu Ziemi i podlegające przemianie pod wpływem wysokiej temperatury i ciśnienia

ii7AH4XJdf_d5e496

Zadania

Ćwiczenie 1 R1LlLZzKxAH2u 1 zadanie interaktywne zadanie interaktywne Wybierz dwie spotykane w Polsce skały, które powstały z krzepnięcia roztopionej materii z wnętrza Ziemi. granit

bazalt

piasek

piaskowiec

glina

bursztyn

wapień

sól kamienna Źródło: Andrzej Boczarowski , licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 2 R1RmPrCfzCczf 1 zadanie interaktywne zadanie interaktywne Uzupełnij zdania, wybierając odpowiednie elementy. sypkich, przeobrażonych, skamieniałościami, pozostałościami, osadowych, płynnych, dolin rzecznych, wyżyn, litych, kamieniami, zbitych, nizin, resztkami, magmowych, pojezierzy Wapienie w Polsce występują najczęściej na obszarze …………………………………

Pod względem pochodzenia wapienie zaliczamy do skał ……………………………….., zaś pod względem spoistości – do skał …………………………………

Często można w nich znaleźć ślady dawniej żyjących organizmów zwane ………………………………… Źródło: Andrzej Boczarowski , licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 3 R1UOicUVPGVnY 1 zadanie interaktywne zadanie interaktywne Uzupełnij tekst. Naturalne skupiska ………….. lub kilku …………………. tworzą skały. Skałami są także nagromadzenia ……………… innych skał lub szczątków pochodzenia ……………………. Źródło: Andrzej Boczarowski , licencja: CC BY 3.0.

Edukator

Dla wygody użytkowników ta strona używa plików cookie zgodnie z Polityką Prywatności . Jeśli z niej korzystasz, wyrażasz zgodę na używanie cookie zgodnie z ustawieniami przeglądarki.

Skały i minerały | 571074

Aby móc w pełnym zakresie korzystać z naszego sklepu, zalecamy włączenie obsługi JavaScript w przeglądarce.

Pomoce dydaktyczne skały i minerały – geografia

Nowość

W sztabce akrylu zatopiono 12 fiolek z próbkami ropy naftowej i substacji pochodnych. Dwa osobne schematy wież frakcjonujących przedstawiają, które produkty powstają w trakcie destylacji atmosferycznej (CDU) a które w wyniku destylacji próżniowej (VDU). Uczniowie mogą nie tylko z bliska obejrzeć każdą substację, obejrzeć jej charakterystyczne właściwości, ale także łatwiej im będzie zrozumieć proces desytalcji ropy naftowej. W transparentym tworzywie wyróżniono 14 elementów: ropa naftowa, ciekły

Uniwersytet Dzieci w Klasie

Czy wiesz, gdzie można znaleźć Montmorillonit, Natron czy Muskowit? To skały i minerały, które wykorzystuje między innymi przemysł kosmetyczny i farmaceutyczny. Niezwykłe właściwości skał i minerałów sprawiają, że są w stanie wyleczyć ból brzucha, zapobiec próchnicy zębów lub upiększyć cerę.

Na zajęciach dzieci będą obserwować skały i wyciągać wnioski o budowie tych kamieni. Przygotują maseczkę i pilling błotny oraz poznają oddziaływanie tych kosmetyków na skórę. Dowiedzą się o szerokich zastosowaniach skał w bardzo różnych dziedzinach życia. Przedyskutują również, jaką przewagę mają produkty bazujące na naturalnych minerałach nad tymi, które zawierają substancje syntetyczne.Nauczyciel ma do dyspozycji wszystkie materiały, które pomogą zaplanować i przeprowadzić lekcję, przygotować potrzebne pomoce i udzielić odpowiedzi na najczęstsze pytania uczniów.

키워드에 대한 정보 skały i minerały dla dzieci

다음은 Bing에서 skały i minerały dla dzieci 주제에 대한 검색 결과입니다. 필요한 경우 더 읽을 수 있습니다.

이 기사는 인터넷의 다양한 출처에서 편집되었습니다. 이 기사가 유용했기를 바랍니다. 이 기사가 유용하다고 생각되면 공유하십시오. 매우 감사합니다!

사람들이 주제에 대해 자주 검색하는 키워드 Skały sypkie, lite i zwięzłe – Przyroda, Klasa IV – Eduelo.pl

• przyroda
• ciekawostki
• szkoła
• dla dzieci
• dla uczniów
• podstawówka
• eduelo
• nauka
• natura
• zwierzęta

Skały #sypkie, #lite #i #zwięzłe #– #Przyroda, #Klasa #IV #- #Eduelo.pl

---

YouTube에서 skały i minerały dla dzieci 주제의 다른 동영상 보기

주제에 대한 기사를 시청해 주셔서 감사합니다 Skały sypkie, lite i zwięzłe – Przyroda, Klasa IV – Eduelo.pl | skały i minerały dla dzieci, 이 기사가 유용하다고 생각되면 공유하십시오, 매우 감사합니다.